Triệu Chứng Zona Thần Kinh Ở Mắt / TOP 3 # Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 3/2023 # Top View

Bệnh zona thần kinh ở mắt là căn bệnh có thể gây ra biến chứng nguy hiểm nếu không được chữa trị kịp thời. Theo thống kê của Bộ Y tế, hàng năm tỷ lệ người mắc Zona lên đến 1,5-3,0%, đây là nỗi ám ảnh của khá nhiều người vì các cơn đau do bệnh lý gây nên.

Zona là bệnh do Vacirella Zoster virus gây nên, được dân gian quen gọi là bệnh giời leo. Vacirella Zoster virus tấn công vào dây thần kinh, hạch giao cảm, chúng nhân lên tại hạch rễ sau và gây nên viêm cấp tính. Viruslan dọc theo rễ dây thần kinh cảm giác ngoại vi làm tổn thương bao Myelin gây tăng nhạy cảm ngoại vi, đau đớn, bỏng rát.

Cơn đau, bỏng rát theo con đường đi của dây thần kinh cảm giác đó chi phối.

Ở người lớn, người tương đối cao tuổi dễ có khả năng mắc bệnh do hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc một số nhóm bệnh như: bệnh về máu (lympho mạn, hodgkin…), tiểu đường, ung thư, viêm não – màng não, suy giảm miễn dịch, những sang chấn tinh thần, suy nhược thân thể, xạ chữa trị, …

Bệnh Zona thần kinh thường xuất hiện ở nhiều vị trí trên các vùng da như mặt, cổ, lưng, ….trong đó Zona thần kinh ở mắt được xem là nguy hiểm nhất cần phải thận trọng.

Loại virus này ảnh hưởng đến tất cả các bộ phận bên trong và ngoài mắt bao gồm giác mạc và dây thần kinh thị giác, cần phải lưu ý vì có khả năng gây viêm loét giác mạc, để lại sẹo giác mạc, ảnh hưởng thị lực và có khả năng dẫn đến mù lòa.

Bệnh Zona thần kinh ở mắt cũng như Zona nói chung, thường xuất hiện những nốt mụn đỏ nhỏ hình thành trên mí mắt, trán, trên đỉnh mũi hoặc cánh mũi và thường gặp phải vào mùa thu hoặc mùa xuân, do virus gây ra. Các mụn nước này có thể xuất hiện đồng thời hoặc sau khi vết rộp da biến mất sau vài tuần.

Tuy nhiên, cũng có một số người chỉ có triệu chứng ở mắt và kèm theo những đau đớn khó chịu. Bệnh rất dễ chuyển thành mãn tính và tái phát lại nhiều lần. Các triệu chứng của bệnh Zona thần kinh ở mắt thường gặp bao gồm:

Các dát đỏ ban đầu hình thành sau đó biến thành mụn nước như bị bỏng mọc rải rác hoặc thành dải xung quanh mắt, mi mắt,….

Đôi khi gây đỏ mắt hoặc xung quanh vùng mắt, kèm theo tình trạng chảy nước mắt, ngứa mắt, nhạy cảm với ánh sáng,…

Người bệnh có cảm giác bị mỏi mắt, mờ mắt, cảm giác đau kiểu bỏng rát hoặc đau nhói ở mắt, thậm chí có cảm giác bị tê liệt khi bệnh phát triển nặng.

Khi xâm nhập vào giác mạc gây viêm loét giác mạc, làm cho người bệnh thấy cộm xốn, kích thích chảy nước mắt và thậm chí gây mờ mắt.

Các triệu chứng bệnh Zona ở mắt thường xuất hiện rất nhanh khiến cho người bệnh cảm thấy khó chịu và ảnh hưởng tới sinh hoạt. Nếu có bất kì triệu chứng nào kể trên, bạn nên đến bác sĩ mắt để được điều trị càng sớm càng tốt tránh gây những biến nguy hiểm.

Khi có biểu hiện bệnh Zona thần kinh ở mắt người bệnh cần hết sức cẩn trọng vì bệnh phát triển rất nhanh, nếu không được chữa trị kịp thời có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như:

Mắt bị khô, để lại sẹo ở mí mắt hoặc giác mạc, sụp mí mắt, bội nhiễm, lâu dần có thể dẫn đến hoại tử giác mạc, kết mạc, liệt dây thần kinh mắt và dẫn đến mù mắt vĩnh viễn rất nguy hiểm.

Có trường hợp bị biến chứng đau tai, tê liệt và mất cảm giác trên mặt, mất vị giác.

Biến chứng bệnh Zona thần kinh ở mắt ở người già có thể làm tăng nguy cơ bị tai biến mạch máu não, viêm màng não.

Nặng có thể gây biến chứng viêm tai – mũi- họng gây điếc.

Chính vì những biến chứng vô cùng nguy hiểm khi bệnh Zona thần kinh xảy ra ở mắt, vì vậy mà người bệnh khi phát hiện bệnh Zona thần kinh ở mắt thì nên tới gặp bác sĩ chuyên khoa tại bệnh viện mắt để khám và điều trị hiệu quả hợp lý. Đặc biệt là bệnh xảy ra ở 2 mắt thì càng cần phải điều trị bệnh càng sớm càng tốt phòng ngừa biến chứng xấu có thể xảy ra.

Điều trị bệnh zona thần kinh ở mắt

Sử dụng thuốc:

Việc sử dụng thuốc để tiêu diệt virus gây bệnh và ngăn chặn bệnh phát triển vẫn được bác sĩ cũng khuyên dùng như: Famciclovir, Acyclovir, Valacyclovir, các thuốc chứa chất Steroid,… cùng với những loại thuốc giảm đau thường dùng là Acetaminophen hoặc Ibuprofen.

Khi sử dụng các loại thuốc này cần được sử dụng theo đơn và hướng dẫn cụ thể của bác sĩ. Bệnh nhân không nên tự ý mua thuốc sử dụng.

Chăm sóc và giữ gìn tổn thương trên da.

Tránh gãi, gây trầy xước các nốt ban Zona và rửa tay sau khi chạm vào chúng.

Bên cạnh các phương pháp điều trị nêu trên, người bệnh cần chú ý kết hợp với thực hiện chế độ sinh hoạt, chăm sóc phù hợp để hỗ trợ đẩy nhanh hiệu quả chữa trị bệnh. Nên giữ vệ sinh sạch sẽ, tăng cường ăn rau quả tươi có chứa nhiều vitamin C giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể, dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý,…

Những thông tin trên chúng tôi vừa cung cấp về bệnh Zona thần kinh ở mắt về những triệu chứng, biến chứng cũng như cách điều trị về căn bệnh này, hi vọng sẽ giúp ích cho bạn trong việc phát hiện và điều trị sớm tránh những biến chứng không mong muốn có thể xảy ra.

Bệnh viện Mắt Sài Gòn

BSCKII. NGUYỄN ĐỖ THANH LAM

Nhánh mắt của dây thần kinh sinh ba là vị trí phổ biến thứ hai đối với sự phát triển của zona thần kinh cấp tính, sau vùng ngực. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị Zona Thần Kinh

Zona thần kinh cấp tính là một bệnh truyền nhiễm do virus Varicella-zoster (VZV) gây ra. Sơ nhiễm VZV trong vật chủ không có miễn dịch có biểu hiện làm sàng tương tự như bệnh thủy đậu (vallella). Các nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thiết rằng trong quá trình sơ nhiễm này, vi rút di chuyển đến rễ trong hoặc hạch thần kinh sọ (cranial ganglia), nơi chúng bất hoạt và không gây ra triệu chứng lâm sàng bệnh rõ ràng.

Tại sao sự tái hoạt động này chỉ xảy ra ở một số cá thể mà không xảy ra ở các cá thể khác thì vẫn chưa hoàn toàn được hiểu rõ. Nhưng các nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết rằng sự giảm khả năng miễn dịch trung gian tế bào có thể đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của căn bệnh này. Bằng cách cho phép virus nhân lên trong hạch, lây lan đến các dây thần kinh cảm giác tương ứng và tạo ra bệnh cảnh lâm sàng.

Những bệnh nhân đang bị bệnh ác tính (đặc biệt là u bạch huyết) hoặc bệnh mãn tính và đang được điều trị ức chế miễn dịch (hóa trị, steroid, xạ trị) thường bị suy nhược và do đó có nguy cơ cao hơn so với dân số khỏe mạnh mắc zona thần kinh cấp tính. Những bệnh nhân này đều có chung sự giảm miễn dịch qua trung gian tế bào, điều này cũng có thể giải thích tại sao tỷ lệ mắc bệnh zona thần kinh tăng đáng kể ở những bệnh nhân hơn 60 tuổi và tương đối ít phổ biến ở những người trẻ hon 20 tuổi.

Nhánh mắt của dây thần kinh sinh ba là vị trí phổ biến thứ hai đối với sự phát triển của zona thần kinh cấp tính, sau vùng ngực. Trong một số trường hợp, virus tấn công hạch gối (của dây VII) và kết quả là dẫn đến mất thính giác, mụn nước ở tai, và đau. Nhóm các triệu chứng này được gọi là hội chứng Ramsay Hunt và phải được phân biệt với zona thần kinh cấp tỉnh ở nhánh mắt của dây thần kinh sinh ra.

Khi virus tái hoạt động, viêm hạch và viêm dây thần kinh ngoại biên sẽ gây ra biểu hiện đau mà có thể kèm theo các triệu chứng giống như cúm. Đau thường tiến triển từ âm I, nhức nhối đến loạn cảm hoặc đau kiểu thần kinh lan theo vùng chi phối cảm giác của nhân mắt dây thần kinh sinh ba. Với hầu hết các bệnh nhân, đau do zona cấp tính xuất hiện trước khi phát ban từ 3-7 ngày, và sự chậm trễ này thường dẫn đến sai lầm trong chẩn đoán (xem “Chẩn đoán phân biệt”).

Tuy nhiên, với hầu hết các bệnh nhân, chẩn đoán lâm sàng bệnh zona thần kinh dễ dàng được thực hiện khi ban đặc trưng xuất hiện. Giống như thủy đậu, ban của zona thần kinh là tập hợp các nốt tổn thương phát triển nhanh thành sản và mụn nước. Cuối cùng, các mụn nước hợp lại và đóng vảy. Vùng bị ảnh hưởng có thể cực kỳ đau đớn, và đau có xu hướng trầm trọng hơn bởi bất kỳ chuyển động hoặc tiếp xúc nào (ví dụ với quần áo hoặc ga trải giường).

Khi vùng tổn thương lành, vẩy bong ra, để lại những vết sẹo màu hồng dần dần giảm sắc tố và teo lại. Với hầu hết các bệnh nhân, chứng tăng cảm giác (hyperesthesia) và đau biến mất khi vùng tổn thương lành. Tuy nhiên, ở một số bệnh nhân, đau vẫn còn khi vùng tổn thương đã lành.

Biến chứng thường gặp và gây e ngại của zona thần kinh cấp tính được gọi là đau dây thần kinh sau zona, và tỷ lệ bị ảnh hưởng ở người già là cao hơn so với dân số trung bình. Các triệu chứng của đau dây thần kinh sau zona có thể đa dạng từ đau nhẹ, tự giới hạn tới đau bỏng rát liên tục và đau tăng lên khi chạm nhẹ, di chuyển, lo lắng hay thay đổi nhiệt độ.

Triệu chứng đau không dứt này có thể trầm trọng đến mức hủy hoại cuộc sống của bệnh nhân, cuối cùng có thể dẫn tới ý nghĩ tự sát. Để tránh hậu quả tai hại này và điều trị hướng tới một bệnh lí lành tính, có thể kiểm soát được, các bác sĩ cần dùng tất cả các phương thức điều trị có thể cho những bệnh nhân bị zona thần kinh cấp tính ở dây thần kinh sinh ba.

3. CẬN LÂM SÀNG

Mặc dù ở hầu hết các trường hợp chỉ cần dựa vào lâm sàng để chần đoán, đôi khi vẫn cần có cận lâm sàng để chẩn đoán xác định. Các xét nghiệm này có thể cân nhắc thực hiện ở những bệnh nhân có các tổn thương da dễ nhầm lẫn, chẳng hạn như mắc Kaposi sarcoma ở các bệnh nhân suy giảm miễn dịch.

Những bệnh nhân như vậy, chẩn đoán zona thần kinh cấp tính được xác định bằng kính phết Tzanck với dịch trong các mụn nước mới. Tiêu bản kinh phết này sẽ phát hiện có các tế bào khổng lồ đa nhân và chất vùi chứa eosinophyle. Để phân biệt zona thần kinh cấp tính với nhiễm herpes simplex khu trú, bác sĩ có thể lấy dịch từ một mụn nước mới và làm xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang.

4. CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT

Cần đánh giá ban đầu thật cẩn thận, bao gồm hỏi bệnh sử và khám lâm sàng trên tất cả các bệnh nhân bị zona thần kinh cấp tính. Mục đích là để loại trừ các bệnh lí ác tính tiềm ẩn và bệnh hệ thống có thể gây ra tình trạng suy giảm miễn dịch ở bệnh nhân.

Chẩn đoán nhanh cho phép sớm nhận ra sự thay đổi của tình trạng lâm sàng báo trước có biến chứng gồm viêm tủy hay bệnh lan tỏa toàn thân. Các nguyên nhân khác gây đau theo phân vùng chi phối nhánh mắt của dây thần kinh sinh ba như bệnh lí xoang glaucoma, u sau ổ mắt, bệnh lý viêm (như hội chứng Tolosa – Hunt) và các bệnh lý nội sọ, bao gồm cả khối u.

5. ĐIỀU TRỊ ZONA THẦN KINH

Thách thức điều trị ở những bệnh nhân bị Zona cấp tính của dây ăn kinh sinh ba gồm 2 phần :

(1) giảm nhẹ ngay cơn đau cấp tính và các triệu chứng

(2) phòng ngừa các biến chứng, bao gồm đau thần kinh sau zona.

Hầu hết các chuyên gia về đau đồng ý bắt đầu điều trị sớm thì ít có khả năng đau thần kinh sau zona sẽ tiến triển. Hơn nữa những người cao tuổi có nguy cơ cao nhất phát triển đau trong đau thần kinh sau Zona, điều trị sớm và thích hợp cho nhóm bệnh nhân này là điều tất buộc.

5.1. Phong Hệ Thần kinh

Phong bế thần kinh giao cảm bằng thuốc tê và steroid thông qua phong bế hạch sao là lựa chọn điều trị để giảm triệu chứng của zona thần kinh cấp tính dây thần kinh sinh ba, cũng như ngăn chặn đau dây thần kinh sau Zona. Khi vậy mụn nước hình thành, steroid cũng có tác dụng làm giảm sẹo thần kinh.

Phong bế thần kinh giao cảm được cho là đạt được những mục tiêu này nhờ ngăn chặn triệt để những kích thích giao cảm sâu gây ra bởi virus gây viêm dây thần kinh và hạch Gasser. Nếu không được điều trị, sự tăng hoạt động giao cảm có thể gây ra chứng thiếu máu cục bộ thứ phát dẫn đến giảm lưu thông máu ở giường mao mạch trong thần kinh.

Nếu sự thiếu máu cục bộ này vẫn tồn tại dai dẳng sẽ hình thành chứng phù trong dây thần kinh, do đó làm tăng áp lực trong dây thần kinh và gây ra sự giảm hơn nữa lưu lượng máu trong dây thần kinh cùng với tổn thương thần kinh không hồi phục.

Phong bế giao cảm nên được tiếp tục thực hiện tích cực đến khi bệnh nhân đã bớt đau và cần được thực hiện lại nếu đau tái phát. Nếu không thể sử dụng gây tê thần kinh giao cảm ngay lập tức và tích cực, đặc biệt là ở những bệnh nhân lớn tuổi, bệnh nhân có thể sẽ phải sống chung với biến chứng đau thần kinh sau zona suốt đời. Trong một số trường hợp, bệnh nhân không giảm đau được nhờ phong bế hạch sao nhưng lại đáp ứng phong bế dây thần kinh Sinh ba.

5.2. Thuốc Giảm Đau Opioid

Các thuốc giảm đau opioid có thể hữu ích để giảm những cơn đau nhức thường gặp trong giai đoạn cấp của bệnh zona thần kinh, trong khi phong bế thần kinh giao cảm còn đang được thực hiện. Opioid ít hiệu quả trong việc làm giảm đau do thần kinh, một loại đau tương đối phổ biến.

Sử dụng thuốc giảm đau opioids có hiệu lực kéo dài quống morphin elixir hoặc methadone) cần chú ý đến thời gian hơn thay vì theo nhu cầu có thể giúp giảm đau tốt hơn khi phối hợp cùng phong tỏa thần kinh giao cảm.

Do nhiều bệnh nhân mắc zona thần kinh cấp tính thường lớn tuổi hoặc có bệnh lí đa hệ thống nghiêm trọng, cần đảm bảo giám sát chặt chẽ đối với các tác dụng phụ tiềm tàng của thuốc giảm đau opioid mạnh đã được cảnh báo (ví dụ: lú lẫn hay chóng mặt, có thể khiến bệnh nhân ngã).

Nên bổ sung chất xơ hàng ngày và sữa chứa magie khi sử dụng thuốc giảm đau opioid để ngăn ngừa táo bón.

5.3. Thuốc Hỗ Trợ Giảm Đau

a. Gabapentin

Thuốc chống co giật gabapentin được cho là thuốc điều trị đầu tay cho chúng đau thần kinh do nhiễm herpes zoster cấp tính dây thần kinh sinh ba. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng gabapentin có thể giúp ngăn ngừa đau dây thần kinh sau zona.

Điều trị bằng gabapentin nên bắt đầu từ giai đoạn sớm của bệnh; thuốc này có thể được sử dụng đồng thời với phong bế thần kinh, thuốc giảm đau opioid, và các thuốc giảm đau tá dược khác, bao gồm thuốc chống trầm cảm, nên chú ý tránh các tác dụng phụ tới hệ thần kinh trung ương.

Gabapentin được bắt đầu với liều trước khi đi ngủ là 300 mg và được chuẩn độ trở lên với gia sổ 300 mg đến tối đa là 3600 mg chia thành các liều nhỏ trong ngày, nếu các tác dụng phụ ở mức cho phép.

b. Pregabalin

Pregabalin được cho là thay thế hợp lý cho gabapentin và được dung nạp tốt hơn ở một số bệnh nhân. Pregabalin được bắt đầu với liều 50 mg, ba lần một ngày và có thể được điều chỉnh lên đến 100 mg ba lần một ngày nếu chịu được tác dụng phụ. Do pregabalin được bài tiết chủ yếu qua thận, liều lượng nên được giảm ở những bệnh nhân bị giảm chức năng thận.

c. Carbamazepine

Carbamazepine nên được xem xét ở những bệnh nhân bị đau dây thần kinh nặng không đáp ứng với phong bế thần kinh và galapentin. Nếu thuốc này được sử dụng, cần theo dõi sát các xét nghiệm máu, đặc biệt là ở những bệnh nhân được hóa trị hoặc Xạ trị.

d. Phenytoin

Phenytoin cũng có thể có lợi cho điều trị đau thần kinh, nhưng nó không nên được sử dụng ở bệnh nhân có u lympho, thuốc cổ thể gây ra tình trạng giả u lympho (Pseudolymphoma) gây khó khăn để phân biệt với các u lympho thật sự. Thuốc chống trầm cảm cũng có thể hữu ích trong việc điều trị ban đầu các bệnh nhân bị zona thần kinh cấp tỉnh.

Một liệu trịnh ngắn hạn, các thuốc này giúp giảm bớt rối loạn giấc ngủ thường gặp. Ngoài ra, thuốc chống trầm cảm có thể có giá trị trong việc giảm đau thần kinh, mà thuốc giảm đau opioid kém hiệu quả. Sau vài tuần điều trị tích cực, thuốc chống trầm cảm có thể gây hưng cảm, thậm chí gây nghiện ở một số bệnh nhân.

Phải theo dõi chặt chẽ tác dụng phụ đối với hệ thống thần kinh trung ương ở những bệnh nhân này. Ngoài ra, những loại thuốc này có thể gây bí tiểu và táo bón, nên có thể nhầm lẫn là viêm tủy do herpes zoster.

5.4. Thuốc Kháng Virus

Một vài thuốc kháng virus, bao gồm cả valacyclovir, famciclovir, và acyclovir, có thể rút ngắn thời gian của zona thần kinh cấp tính và thậm chí có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển của đau dây thần kinh sau zona. Chúng có thể hữu ích trong việc giảm nhẹ bệnh ở những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch. Các thuốc kháng virus có thể được sử dụng kết hợp với phương thức điều trị nói trên. Cần theo dõi cẩn thận tác dụng phụ của thuốc.

5.5. Các Phương Pháp Điều Trị Phụ Trợ

Chườm đá vào vùng tổn thương của gia thần kinh cấp có thể giảm đau ở một số bệnh nhân.

Chườm ấm làm tăng đau ở một số bệnh nhân, Có lẽ vì sự tăng dẫn truyền ở các sợi nhỏ, tuy nhiên, nó có lợi với một số bệnh nhân và đáng để thử nếu chườm lạnh không hiệu quả.

Kích thích thần kinh qua da bằng điện và rung cũng cố thể có hiệu quả với một số lượng bệnh nhân hạn chế.

Tỷ lệ rủi ro – lợi ích của các phương thức này khi chúng là lựa chọn thay thể hợp lí cho những bệnh nhân không thể hoặc không muốn phong bế thần kinh giao cảm hoặc không dung nạp với điều bằng thuốc.

Xà phòng chứa nhôm sulfate giúp làm khô tạo vảy và tổn thương mụn nước của zona thần kinh cấp tỉnh, và hầu hết các bệnh nhân cảm thấy dễ chịu.

Thuốc mỡ kẽm oxid cũng có thể được sử dụng như là một chất bảo vệ, đặc biệt là trong giai đoạn hồi phục, khi sự nhạy cảm với nhiệt độ là một vấn đề.

Gạc có thể được sử dụng như tấm đệm để bảo vệ vết thương đang lành tránh tiếp xúc với quần áo và ga giường.

6. BIẾN CHỨNG VÀ NHỮNG SAI LẦM THƯỜNG GẶP

Trong hầu hết các bệnh nhân, zona thần kinh cấp tỉnh của dây thần kinh sinh ba là một bệnh tự khỏi. Ở những bệnh nhân lớn tuổi và bệnh nhân suy giảm miễn dịch thì các biến chứng có thể xảy ra.

Sự xâm nhiễm vào da và nội tạng có thể ở mức nhẹ như phát ban giống như thủy đậu, hoặc đến mức nhiễm trùng nặng gây đe dọa tính mạng ở những bệnh nhân mắc bệnh lí đa hệ thống nghiêm trọng.

Viêm tủy có thể gây liệt ruột, bàng quang và liệt chi dưới. Biến chứng ở mắt của dây thần kinh sinh ba có thể từ sợ ánh sáng đến viêm giác mạc và mất thị giác.

7. KINH NGHIỆM LÂM SÀNG

Do đau của Zona thần kinh thường có trớc khi xuất hiện các tổn thương da từ 3-7 ngày, dẫn đến việc chẩn đoán nhầm thành các tình trạng gây đau khác (ví dụ, đau dây thần kinh sau zona, bệnh tăng nhãn áp).

Trong trường hợp này, bác sĩ nên tư vấn cho bệnh nhân để gọi ngay lập tức nếu phát ban xuất hiện, vì có khả năng là Zona thần kinh cấp tính. Một số chuyên gia đau tin rằng trong một số ít bệnh nhân có hệ miễn dịch, khi VZV tái hoạt động, phản ứng miễn dịch nhanh chóng của cơ thể sẽ làm giảm sự phát triển tự nhiên của bệnh, và các đặc tính phát ban của zona thần kinh cấp có thể không xuất hiện.

Trong trường hợp này, đau ở nhánh mắt của dây thần kinh sinh ba mà không có phát ban đi kèm được gọi là zona không herpes và do đó cần phải chẩn đoán loại trừ. Vì vậy, những nguyên nhân gây đau đầu khác phải được loại trừ trước khi nghĩ đến chẩn đoán này

Zona thần kinh ở môi thường xảy ra khi hệ miễn dịch suy giảm, căng thẳng, suy nhược cơ thể,… Bệnh không chỉ gây tổn thương ngoài da mà còn làm phát sinh một số triệu chứng toàn thân như sốt nhẹ, sưng hạch bạch huyết, mệt mỏi và đau đầu. Song song với việc sử dụng thuốc điều trị, bạn cần nghỉ ngơi và ăn uống điều độ để nâng cao sức đề kháng và tăng tốc độ hồi phục.

Bị zona thần kinh ở môi (miệng) và dấu hiệu nhận biết

Zona thần kinh là một dạng tái hoạt động của varicella zoster (herpes zoster) virus – virus gây bệnh thủy đậu. Thông thường sau khi điều trị thủy đậu, virus sẽ ẩn vào các dây thần kinh trong cơ thể. Khi có các yếu tố kích thích như căng thẳng, mệt mỏi, suy nhược,… virus có thể bị kích hoạt và gây ra bệnh zona thần kinh.

Zona thần kinh đặc trưng bởi sự xuất hiện các mụn nước nhỏ, mọc khu trú và chạy dọc theo dây thần kinh. Ngoài tổn thương da, bệnh lý này còn gây ra một số triệu chứng toàn thân đi kèm.

Zona thường khởi phát ở những vị trí tập trung nhiều dây thần kinh như sau lưng, sau tai, cổ, mắt hoặc miệng. Trong trường hợp bị zona ở miệng, bệnh không chỉ gây ra các triệu chứng thông thường mà còn ảnh hưởng đến yếu tố thẩm mỹ và ngoại hình.

Dấu hiệu nhận biết bệnh zona thần kinh ở miệng:

Trước khi xuất hiện khoảng 2 – 3 ngày, bạn sẽ có cảm giác đau và nóng rát nhẹ ở vùng da môi.

Một số trường hợp có thể bị đau đầu, mệt mỏi hoặc sưng nhẹ các hạch lân cận.

Da xuất hiện các mảng đỏ, sưng nề nhẹ, gờ rõ ràng và cao hơn những vùng da xung quanh.

Phát ban có hình bầu dục, hình tròn, kích thước nhỏ, mọc khu trú hoặc rải rác thành dải, chạy dọc theo viền môi trên hoặc dưới.

Sau khoảng 1 – 2 giờ, vùng da tổn thương sẽ xuất hiện các mụn nước mọc thành cụm. Bên trong mụn chứa dịch trong suốt, căng và khó vỡ.

Sau một thời gian mụn nước chuyển thành màu đục, vỡ và đóng lại thành vảy tiết.

Tổn thương da do zona thường gây ngứa và đau rát môi nhẹ.

Một số trường hợp có thể bị zona khu trú ở môi, tuy nhiên cũng có trường hợp tổn thương da lan rộng khắp vùng mắt, mặt và cổ.

Nguyên nhân bị zona ở môi

Nguyên nhân trực tiếp gây ra zona thần kinh ở miệng là do varicella zoster virus tái hoạt động khi có yếu tố kích thích. Hiện tại, các nhà khoa học vẫn chưa thể xác định được nguyên nhân chính xác khiến loại virus này bùng phát và gây ra bệnh zona thần kinh.

Tuy nhiên theo thống kê, bệnh có thể khởi phát khi có những yếu tố thuận lợi sau đây:

Người có hệ miễn dịch suy giảm: Người cao tuổi, phụ nữ mang thai, bệnh nhân tiểu đường hoặc nhiễm HIV

Stress, căng thẳng hoặc bị sang chấn về tinh thần

Suy nhược cơ thể

Tác dụng phụ của thuốc ức chế miễn dịch

Nhiễm trùng

Điều trị bằng xạ trị

Thông thường sau khi điều trị thủy đậu, virus sẽ tiềm ẩn trong các tế bào thần kinh và bị kìm hãm với hoạt động của hệ miễn dịch. Vì vậy khi hệ miễn dịch và sức khỏe suy giảm, varicella zoster virus có khả năng bùng phát mạnh và gây ra tổn thương ngoài da.

Zona thần kinh ở môi có nguy hiểm không?

Sau khi khởi phát khoảng 10 – 15 ngày, tổn thương da ở môi do varecilla zoster virus thường có dấu hiệu thuyên giảm, đóng mài và lành hẳn nếu có các biện pháp chăm sóc và điều trị đúng cách. Tuy nhiên với những trường hợp không điều trị đúng cách, virus có thể lây lan nhanh sang các tế bào thần kinh khác và gây ra các biến chứng như:

Zona lan từ môi sang mắt, gây ảnh hưởng đến thị lực và ngoại hình

Một số trường hợp virus có thể chạy dọc theo dây thần kinh đến não bộ và gây viêm não

Nếu thường xuyên gãi vào các mụn nước, vùng da này có thể bị tổn thương thứ phát và bội nhiễm

Bên cạnh tổn thương da, zona ở môi còn có thể làm phát sinh các triệu chứng toàn thân như sốt nhẹ, mệt mỏi và đau đầu. Các triệu chứng này gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, tạo cảm giác khó chịu, kém tập trung trong hoạt động học tập và làm việc.

Chẩn đoán bệnh zona thần kinh ở miệng

Thông thường, zona thần kinh thường được chẩn đoán thông qua thăm khám lâm sàng. Tuy nhiên nếu xảy ra ở môi, bệnh dễ bị nhầm lẫn với mụn rộp sinh dục (do herpes simplex virus gây ra). Chính vì vậy ngoài khám triệu chứng lâm sàng, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm khác như:

Xem xét tiền sử bệnh lý (đã từng bị bệnh thủy đậu)

Chọc dịch tiết hoặc mẫu da để tìm sự hiện diện của virus gây bệnh

Cách chữa zona thần kinh ở môi

Zona thần kinh ở môi (miệng) không chỉ gây khó chịu, mệt mỏi mà còn ảnh hưởng đến ngoại hình. Vì vậy sau khi chẩn đoán, bạn nên tiến hành điều trị trong thời gian sớm nhất nhằm làm giảm tổn thương da, thúc đẩy thời gian hồi phục, ngừa thâm sẹo và các biến chứng nguy hiểm.

1. Sử dụng thuốc

Hiện nay, không có loại thuốc đặc hiệu đối với varicella zoster virus. Các loại thuốc được sử dụng chỉ có tác dụng cải thiện triệu chứng, tăng cường miễn dịch và hỗ trợ cơ thể ức chế virus gây bệnh.

Một số loại thuốc được dùng trong điều trị zona thần kinh ở môi, bao gồm:

Thuốc kháng virus: Các loại thuốc kháng virus như Valacyclovir, Acyclovir và Famcilovir thường được sử dụng trong vòng 72 giờ ngay khi phát sinh triệu chứng. Thuốc có tác dụng kìm hãm virus gây bệnh và làm giảm nguy cơ phát sinh biến chứng.

Thuốc giảm đau: Tổn thương da do zona có thể gây viêm, đau và sốt nhẹ. Trong trường hợp này, bạn có thể sử dụng một số loại thuốc giảm đau và hạ thân nhiệt như Naproxen, Ibuprofen và Acetaminophen.

Thuốc kháng histamine H1: Trong trường hợp tổn thương gây ngứa ngáy khó chịu, bạn có thể sử dụng một số loại thuốc kháng histamine H1 như Clorpheniramin, Diphenhydramin, Fexofenadin, Cetirizin, Loratadin,… Tuy nhiên nhóm thuốc này có thể gây buồn ngủ và khô miệng trong thời gian sử dụng.

Kem bôi Capsaicin: Capsaicin là hoạt chất được tổng hợp từ quả ớt, có tác dụng giảm ngứa và đau tại chỗ. Thuốc được sử dụng sau khi các mụn nước ở môi đã vỡ và khô hoàn toàn. Sử dụng thuốc khi mụn nước mới vỡ có thể gây bội nhiễm, xót da và đau rát.

Thuốc bôi gây tê: Các loại thuốc bôi gây tê (Lidocain) thường được sử dụng sau khi tổn thương da lành hẳn, nhằm cải thiện tình trạng đau và ngứa nhẹ.

Thuốc kháng sinh: Với những trường hợp có bội nhiễm, bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh để điều trị nhiễm trùng.

Các loại thuốc khác: Nếu zona ở môi gây đau nhiều, bác sĩ có thể kê toa thêm một số loại thuốc như thuốc giảm đau gây nghiện, thuốc chống viêm chứa corticoid, thuốc chống co giật, thuốc trầm cảm 3 vòng,…

So với zona thần kinh ở các vùng da khác, zona xảy ra ở môi thường có phạm vi ảnh hưởng nhỏ và đa phần đều đáp ứng tốt với các loại thuốc điều trị.

2. Chăm sóc tại nhà

Ngoài việc sử dụng thuốc, bạn có thể giảm nhẹ các triệu chứng ở môi và tăng tốc độ hồi phục với các biện pháp chăm sóc tại nhà như:

Nên uống nhiều nước và bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C nhằm tăng cường sức đề kháng, làm giảm triệu chứng và hỗ trợ ức chế virus gây bệnh.

Dành thời gian nghỉ ngơi trong thời gian điều trị, đồng thời cần hạn chế căng thẳng và làm việc quá sức.

Nên giữ sạch vùng da cần điều trị, có thể sử dụng bông gạc thấm nước mát và chườm đắp để giảm viêm, ngứa và sưng.

Những lưu ý khi điều trị zona thần kinh ở miệng

Zona thần kinh ở môi có khả năng lây nhiễm cao và dễ gây tổn thương da vĩnh viễn. Vì vậy trong thời gian điều trị bạn nên chú ý những thông tin sau:

Tránh hôn môi hoặc sử dụng chung vật dụng cá nhân như khăn mặt, thìa, chén,… với người khác. Bởi virus varicella zoster có thể lây nhiễm thông qua tiếp xúc vật lý.

Nên giữ vùng da tổn thương sạch sẽ, tránh sử dụng son môi và các sản phẩm trang điểm trong thời gian điều trị.

Hạn chế cào gãi và chà xát lên da. Nếu bị ngứa ngáy và đau rát, bạn nên sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Zona khác bệnh giời leo (một dạng viêm da tiếp xúc do côn trùng). Vì vậy tuyệt đối không đắp đậu xanh hay áp dụng các mẹo chữa từ dân gian.

Trong thời gian điều trị, cần tránh ăn thực phẩm giàu chất béo và sử dụng đồ uống chứa cồn.

Phòng ngừa zona ở môi bằng cách nào?

Zona thần kinh ở miệng có khả năng tái phát nếu có các yếu tố thuận lợi. Vì vậy sau khi điều trị, bạn nên kiểm soát và thay đổi các thói quen khiến virus có khả năng tái hoạt động trở lại.

Các biện pháp phòng ngừa zona ở môi:

Người từ 50 tuổi trở lên nên tiêm vaccine phòng ngừa zona (vaccine Zostavax hoặc vaccine Shingrix). Hiện nay vaccine Shingrix được sử dụng phổ biến hơn vì có hiệu quả cao trong việc phòng ngừa bệnh.

Nên tăng cường sức đề kháng bằng cách luyện tập thể thao, ăn uống và nghỉ ngơi điều độ.

Giữ tâm trạng thoải mái, lạc quan và hạn chế căng thẳng thần kinh. Nếu gặp phải các vấn đề tâm lý, bạn cần tránh để tình trạng kéo dài. Thay vào đó nên chủ động tìm gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và đề xuất hướng điều trị.

Tránh tiếp xúc và sử dụng chung vật dụng cá nhân với người đang mắc bệnh thủy đậu và zona thần kinh.

Bị zona thần kinh ở môi (miệng) có thể gây thâm sẹo, ảnh hưởng đến ngoại hình và chất lượng cuộc sống. Vì vậy khi nhận thấy các triệu chứng ở môi, bạn nên thăm khám và điều trị theo hướng dẫn để cải thiện triệu chứng, ngăn ngừa tổn thương lan rộng và dự phòng các biến chứng nguy hiểm.

2 – 3 ngày trước khi bị tổn thương, người bệnh thường có cảm giác báo hiệu như: rát dấm dứt, đau vùng sắp mọc. Tổn thương kèm theo triệu chứng toàn thân ít hoặc nhiều như mệt mỏi, đau đầu…v.v. Người bệnh gặp những triệu chứng này cần có sự trợ giúp kịp thời của bác sĩ trước khi bệnh phát triển nặng hơn.

Câu hỏi bởi: Nguyễn thị tâm

Thưa bác sĩ. Tôi đang có thai tuần thứ 32 nhưng cách đây một tuần da tôi có hiện tượng đỏ ửng. Ngày hôm sau thấy xuất hiện hạt mụn nước nhỏ bám trên vùng da đỏ đó. Và tới ngày thứ 3 thì tôi đi khám ngoài và họ chuẩn đoán tôi bị zona thần kinh. Có bôi thuốc đầy đủ cho tôi nhưng giờ lại bị lan ra một số chỗ của cơ thể rất khó chịu. Vậy cho tôi hỏi tôi bị bệnh gì và cách phòng trừ như thế nào? Cám ơn bác sĩ.

Nếu là zona thì có biểu hiện đau và rát trước khi phát ra tổn thương, sau đó thì đau và rát nhiều. Zona chỉ phát ra 1 nửa cơ thể, bên phải hoặc bên trái. Nếu đau rát và phát ở cả 2 bên thì là do suy giảm miễn dịch. Nếu chỉ rát, không đau, lan khắp người thì có thể là viêm da dị ứng, nguyên nhân có thể do phấn hoa hay côn trùng. Nếu bị dị ứng thì phải dùng thuốc chống dị ứng như corticoit. Zona thì phải điều trị bài bản không thì sẽ để lại di chứng. Nhưng là dị ứng thì không ảnh hưởng. Zona phía trên thì không sao, nếu nằm ở vùng bụng sát với tử cung thì zona đau thì tử cung đau, nhưng không ảnh hưởng tói thai nhi. Bạn cần đi lại cẩn thận tránh bị ngã.

Ngứa mí mắt có phải zona thần kinh?

Câu hỏi bởi: Giấu tên

Chào bác sĩ.

Cháu năm nay 24 tuổi. Cho cháu hỏi là mắt cháu tự nhiên thấy ngứa ở vòng quanh mí mắt bên trái, xong đến tối mắt cháu sưng đỏ lên, rát lắm ạ. Cháu đi mua thuốc thì người ta bảo cháu bị zona thần kinh. Vậy cho cháu hỏi có phải cháu bị zona không ạ? Và bị ở mắt có nguy hiểm không ạ?

Chân thành cảm ơn bác sĩ.

Bác sĩ Nguyễn Kiên Cường

Triệu chứng em có rất giống với biểu hiện trong bệnh Zona thần kinh do loại vi-rút cùng loại với vi-rút thủy đậu gây nên. Tổn thương Zona ban đầu là những đám đỏ, rất rát và sau đó xuất hiện mụn nước. Zona ở mắt có thể có kèm những tổn thương ở mi mắt, kết mạc, củng mạc, giác mạc… Đặc biệt có thể có di chứng sẹo, thủng giác mạc. Em cần đi khám bác sĩ để được chăm sóc và hướng dẫn chữa trị.

Chúc em mạnh khỏe!

Câu hỏi bởi: Giấu tên

Thưa bác sĩ, mẹ cháu năm nay 54 tuổi. Vừa qua, mẹ cháu bị zona thần kinh. Sau khi phát hiện và uống thuốc 10 ngày thì không còn đau nhức nữa, các vết nhọt cũng lành lại. Tuy nhiên, mẹ cháu lại bị nhợn khắp người khi đi chân trần hay mặc quần ngắn. Cháu rất mong được bác sĩ giải đáp giúp về tình trạng của mẹ cháu và cách khắc phục. Ngoài ra, mẹ cháu có cần tiếp tục uống thước không ạ? Cháu xin chân thành cảm ơn. Chúc bác sĩ sức khỏe và nhiều niềm vui.

Chào em, Zona thần kinh là tổn thương của thần kinh nên cũng cũng có ảnh hưởng đến toàn thân. Khi thần kinh bị viêm thì nơi khác cũng trở nên nhạy cảm nên mẹ em có cảm giác nhợn và có khi tê bì . Mẹ em cần đi tái khám để bác sĩ cho thêm thuốc bổ thần kinh , nhiều trường hợp ZONA đã khỏi nhưng cơn đau vẫn còn nguyên em ạ. Chúc mẹ em sớm khỏe!

Bị zona thần kinh phải làm sao?

Câu hỏi bởi: Giấu tên

Thưa bác sĩ!

Tôi đang có bầu tháng cuối nhưng từ hôm nay tới giờ tôi có triệu trứng bệnh zona thần kinh nó lan dần mỗi chỗ một ít ở lưng tôi. Xin hỏi bác sĩ giờ tôi phải làm thế nào để khỏi được ạ?

Tôi cảm ơn.

Bác sĩ Nguyễn Kiên Cường

Xin trả lời bạn là chúng tôi không thể kê đơn thay bác sĩ chữa trị cho bạn, do đó bạn cần đến bác sĩ khám để chẩn đoán xác định và kê đơn chữa trị. Ở góc độ giải đáp, xin đưa ra một số thông tin với bạn về bệnh Zona trong thời kỳ mang thai:

Hầu hết là nhẹ và không tác động tới em bé. Việc sử dụng thuốc chữa trị phải đảm bảo an toan cho thai nhi, tuân thủ liều lượng thuốc, cách uống thuốc do bác sĩ điều tri quyết định Một số thuốc có thể được sử dụng trong chữa trị Zona ở phụ nữ mang thai. Bạn cần sử dụng thuốc kháng vi rút chẳng hạn kem Zovirax để ức chế sự phát triển của vi rút. Thuốc không tác động đếm thai nhi nhưng không dùng cho phụ nữ nuôi con bú. Sử dụng thuốc kháng Histamin như dung dịch Bernadyl để làm giảm biểu hiện ngứa. Để làm dịu biểu hiện rát bạn có thể bôi dung dịch Cameline 1,5 %. Việc sử dụng thuốc giảm đau cần thận trọng, cân nhắc và trao đổi kỹ với bác sĩ chữa trị trước khi uống thuốc.

Nữ 61 tuổi bị zona thần kinh

Câu hỏi bởi: Giấu tên

Chào bác sĩ!

Tôi là nữ giới, năm nay 61 tuổi. Cho tôi hỏi, tôi bị bệnh zona thần kinh đã lành 5 tháng rồi. Tại sao người vẫn đau nhức và ngứa trong da? Nếu vậy có cần dùng thuốc nữa hay không? Có cần ăn kiêng gì không? Mong bác giải đáp cánh chữa trị để chữa trị kịp thời.

Cảm ơn bác sĩ.

Zona là bệnh thường gặp, tuổi càng cao nguy cơ mắc bệnh càng cao. Đây là chứng bệnh do cùng loại virut của bệnh thuỷ đậu gây lên. Đa số các bệnh nhân zona có tiền sử mắc bệnh thuỷ đậu từ khi nhỏ. Sau khi thuỷ đậu đã khỏi thì một số virut vẫn còn tồn tại ở trạng thái tiềm ẩn nhưng không gây bệnh. Các virut này cư trú ở các hạch thần kinh nhiều tháng, nhiều năm. Gặp khi điều kiện thuận lợi như suy giảm miễn dịch, các sang chấn tâm lý, suy nhực cơ thể… Chúng trở lại trạng thái hoạt động, nhân lên, phát triển ra các đầu dây thần kinh cảm giác và giây lên bệnh zona.

Bệnh zona là bệnh ngoài da nhưng lại tổn thương gốc ở dây thần kinh. Khi bị zona không cần kiêng ăn. Vẫn tắn rửa bình thường, vẫn vận động tập thể dục hàng ngày không tác động gì. Bệnh zona đã khỏi nhưng có thể vẫn đau kéo dài. Những biến chứng gây đau kéo dài là do phát hiện muộn hoặc chữa trị không đúng. Tốt nhất là chữa trị trong vòng 48 giờ. Điều trị sớm sẽ hạn chế tổn thương dây thần kinh nên sẽ giảm đau và giảm các biến chứng. Nếu chị chữa trị zona đã 4 tháng rồi mà vẫn đau thì chị vẫn có thể tiếp tục sử dụng các loại thuốc giảm đau kéo dài thêm một thời gian nữa như: Gabapetin (neurontin), hoặc Pregabalin (lyrica).

Chúc chị mạnh khỏe.